صلوات و دعا براي فرج آل محمد عليهم السلام

مقدمه

صلوات به عنوان يك دعا، نوعي عرض ارادت و اظهار محبت به پيامبر عظيم الشان اسلام صلي الله عليه و آله و سلم و اهل بيت مكرم ايشان مي‌باشد كه رفته رفته به شعار مسلمانان تبديل شده است.

تأكيد قرآن بر صلوات فرستادن بر حضرت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم درآيه: إِنَّ اللهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا(1) سبب اهميت بيشتر آن شده است.

خداوند متعال، حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم را براي صلوات و درود خويش لايق دانسته و به ملائكه و مۆمنين نيز امر فرموده‌است تا بر آن حضرت به صورت پي در پي، درود و صلوات بفرستند.

بقيه در ادامه مطلب.....

صلوات و دعا برای فرج آل محمد علیهم السلام

مقدمه

صلوات به عنوان یک دعا، نوعی عرض ارادت و اظهار محبت به پیامبر عظیم الشان اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت مکرم ایشان می‌باشد که رفته رفته به شعار مسلمانان تبدیل شده است.

تأکید قرآن بر صلوات فرستادن بر حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درآیه: إِنَّ اللهَ وَمَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا(1) سبب اهمیت بیشتر آن شده است.

خداوند متعال، حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را برای صلوات و درود خویش لایق دانسته و به ملائکه و مۆمنین نیز امر فرموده‌است تا بر آن حضرت به صورت پی در پی، درود و صلوات بفرستند.

فلسفه صلوات

صلوات فرستادن مسلمانان بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به گونه‌‌ای تشکر از زحمات طاقت فرسای ایشان و اهل‌بیت علیهم السلام و نیز قدردانی آنها از نعمت  هدایت ـ که از بزرگترین نعمت‌های خداوند است ـ می‌باشد.

از نظر روانشناسی، صلوات فرستادن برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم موجب ریشه‌دار شدن محبت به آن حضرت و اهل بیتش می‌شود و این زمینه‌سازی روحی، تبعیت بیشتر شخص را از رهنمودهای آن بزرگواران فراهم ‌می‌کند.

علاوه بر این، صلوات، یک دعا است و موجب نزول رحمت الهی می‌شود؛ چون مسلمانان هنگام صلوات فرستادن دعا می‌کنند و از خداوند متعال می‌خواهند که رحمت بیشتری بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و اهل‌بیت علیهم السلام و آنان را به درجات بالاتر قرب الهی برساند.(2)

همچنین صلوات موجب شناخت ائمه علیهم السلام و مأنوس شدن با آنها و در پی آن، درس گرفتن از مکتب آن بزرگواران می‌شود؛ لذا صلوات فرستادن بسیار سفارش شده است و یکی از توشه‌های ارزشمندی است که در آخرت، موجب سنگینی وزنة کارهای  نیک ما در میزان اعمال می‌شود.

ائمه علیهم السلام به عنوان الگوهای عملی ما همواره بعد از ذکر نام شریف پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم صلوات را ذکر فرموده‌اند که نمونه‌های بارز آن را می‌توان در نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و سایر ادعیه مشاهده کرد.

برخی از آثار و برکات صلوات

امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: «کسی که توانایی بر چیزی که موجب محو گناهانش می‌شود ندارد، پس بسیار بر محمد و آلش صلوات بفرستد؛ چرا که صلوات گناهان را نابود و ریشه کن می‌کند.»(3)

امام صادق علیه السلام نیز فرموده‌اند: «پیوسته میان دعا و استجابتش پرده‌ای فاصله می‌اندازد تا این که بر محمد صلی الله علیه و آله و سلم و آلش صلوات فرستاد‌ه شود.» (4)

ایشان درحدیثی دیگر از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرده‌اند: «هر که بر من صلوات فرستد، خدا و فرشتگان بر او صلوات می‌فرستند؛ چه کم صلوات بفرستد، چه بسیار.»(5)

هم‌چنین رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «صلوات بر من و اهل‌بیت من، نفاق را از بین می‌برد.»(6)

امام باقر یا امام صادق علیه السلام فرمودند: «در ترازوی اعمال، چیزی سنگین‌تر از صلوات بر محمّد وآل محمّد نیست و چه بسا مردی باشد که اعمالش را در میزان گذارند و سبک باشد، پس ثواب صلوات او را بیاورند و در میزان نهند، پس به سبب آن سنگین ‌گردد و بر کفه دیگر بچربد.» (7)

امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «هر کس به درگاه خدای عزوجل حاجتی دارد، باید در بیان آن، با صلوات بر محمّد و آلش شروع کند و سپس حاجت خود را بخواهد و در آخر هم به صلوات بر محمّد و آل محمّد پایان دهد؛ زیرا که خدای عزّوجل، کریم‌تر از آن است که دو طرف دعا را بپذیرد و وسط دعا را واگذارد [و به اجابت نرساند]؛ زیرا صلوات بر محمّد محجوب نیست [و بدون برخورد به حجاب و مانعی بالا می رود.] »(8)

صلوات کامل و ناقص

در منابع شیعی و اهل سنت، چگونگی صلوات فرستادن آمده و تأکید شده است که صلوات، کامل فرستاده شود.

روایت شده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «بر من صلوات ناقص و ابتر نفرستید». اصحاب پرسیدند: «یا رسول‌الله! صلوات ناقص چیست؟» حضرت فرمودند: «این که بگویید: الَّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد؛ و تا همین جا اکتفا کنید؛ بلکه باید بگویید: الَّلهُمَّ صلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد.» (9)

هم‌چنین ایشان فرموده‌اند: «هرکس نماز بخواند و در آن نماز، بر من و آل من صلوات نفرستد نماز وی قبول نمی‌شود.»(10)

به همین خاطر بسیاری از علمای شیعه و جمعی از فقهای بزرگ اهل سنت، ذکر« آلِ مُحَمَّد » را در صلوات تشهد نماز واجب می‌شمارند.

مثلاً شافعی ( امام مذهب شافعی ) و احمد بن حنبل ( امام مذهب حنبلی ) صلوات کامل را در تشهد دوم نماز، واجب می‌دانند. (11) جالب اینکه شافعی، فتوای خود را در قالب شعر معروفی صریحاً ذکر کرده است:

یا أهلَ بَیتِ رسولِ الله حُبُّکُم فَرضٌ مِنَ اللهِ فی القُرآنِ أنزَلَه

کَفاکُم مِن عَظیمِ القَدرِ أنَّکُم مَن لَّم یُصَلِّ عَلَیکُم لاصَلاةَلَه

«ای اهل‌بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم! محبت شما در قرآن واجب شده است و در عظمت و مقام شما همین بس که هر کس بر شما صلوات نفرستد نمازش باطل است.»

صلوات و فرج آل محمد علیهم السلام

روایات زیادی وجود دارد که به طور کلی، امر به دعا برای تعجیل در فرج کرده‌اند، که توقیع شریف حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یکی از این روایات شریف می‌باشد: «وَ اکثِرُوا الدُّعاءَ بِتَعجیلِ الفَرَج فإنَّ ذلِکَ فَرَجُکُم؛(12) برای تعجیل در فرج من، بسیار دعا کنید، زیرا که گشایش کارهای شما در آن است.»

اما روایات متعددی نیز وجود دارد که امر کرده‌اند همراه با ذکر شریف صلوات، برای تعجیل در فرج، دعا شود که در دو دسته کلی گنجانده می‌شوند.

الف) روایاتی که مختص به زمان یا مکان خاصی هستند؛ مثلاً اعمال شب و روز جمعه ادعیه شب قدر و...

برای مثال روایت شده است: «هر کس بعد از نماز ظهر در روز جمعه سه مرتبه بگوید: الَّلهُمَّ صلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد و عجِّل فَرَج آلِ محمَّد، از یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد بود.» (13)

یا در شب قدر، نمازی ده رکعتی وارد شده که بعد از رکعت چهارم آن، در ضمن دعایی آمده است: «یا کَریمُ، یا کَریمُ، یا کَریم، صلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد و عجِّل فَرَجهم و اغفِر لی ذُنوبی و بارِک لی فی کَسبی».

ب) روایاتی که اختصاص به زمان یا مکان خاصی ندارد و به طور مطلق می‌باشد؛ مثلاً بعد از هر نماز صبح می‌توان آن را به جا آورد.

 امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «هر کس بعد از نماز صبح و ظهر بگوید: الَّلهُمَّ صلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد و عجِّل فَرَجَهُم، نمی‌میرد تا اینکه حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را درک کند.» (14) گفتنی است که در اسناد و منابع معتبر، صلوات همراه با « وعجِّل فَرَجَهُم » نقل شده است.

زبان دعا

دعا به هر شکل و زبانی که باشد مورد قبول است و لازم نیست با کیفیت یا آداب خاصی باشد گفته شود؛ اگر با رعایت آداب خاص و با استفاده از کلمات و عبارات پر محتوا باشد، قطعاً بهتر خواهد بود.

ادعیه وارده از حضرات معصومین علیهم السلام بهترین شیوه برای دعا کردن هستند و شیعه با بهره‌مندی از این گنج‌های ارزشمند معنوی، به زیباترین شکل به درگاه حضرت حق التجا می‌کند و با این جملات زیبا خواسته‌های خود را از خداوند می‌خواهد.

صلوات دعایی است که ائمه اطهار علیهم السلام ما را از کیفیت مطلوب آن آگاه ساخته‌اند.

تولی و تبری

یکی از واجبات مذهب ما تولّی و تبرّی است؛ به این معنا که  باید از دشمنان اهل‌بیت علیهم السلام دوری جست (تبری) و با دوستانشان الفت داشت (تولی). صلوات، بهترین راه برای نشان دادن تولی است و یقیناً دعا برای تعجیل در امر فرج، به تولایمان خواهد افزود و بهترین شعار برای بیان اعتقاد قلبی ما خواهد بود.

البته در برخی روایات که به تبری توصیه شده است، همراه با صلوات و دعا برای تعجیل در فرج، سفارش شده که نابودی دشمنان اهل‌بیت علیهم السلام نیز خواسته شود. مثلاً در صلواتی که در کتاب جمالُ الأُسبوع نقل شده، این چنین آمده است: «الّلهُمَّ عجِّل فَرَج آلِ مُحمَّد و أهلِک أعدائَهُم مِنَ الجِنِّ و الإنس».(15)

یا در دعایی در اعمال شب جمعه آمده است، می‌خوانیم: « الَّلهُمَّ صلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّد و عجِّل فَرَجَهُم و أهلِک عَدُوَّهُم منَ الجنِّ و الإنس منَ الاوّلینَ و الآخِرین».(16)

آری؛ صلوات، بهترین نماد تولی و تبری است. خداوند، ما را با محمّد و آل محمّد زنده بدارد و با محبت آنها بمیراند و در قیامت، با آنان محشور گرداند و توفیق حضور در عصر فرج آل محمّد صلی الله علیه و آله و سلم و یاری حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را نصیبمان بگرداند.

پی نوشت ها:

1. سوره احزاب /56.

2. فصلنامه طلوع، شماره 6 ( تابستان 82 )، مقاله «کیفیت صلوات از نگاه فریقین»، محمد حسن زمانی.

3. سفینه البحار، ج2، ص50.

4. اصول کافی، ج 2، باب الصلاه علی النبی محمد و اهل بیته علیهم السلام ، ح اول.

5. همان، ح7.

6. همان، ح 8.

7. همان، ح 15و16.

8. همان، ح15و16.

9. الصواعق المحرقه، ابن حجرهیتمی مکی، ص 87، به نقل از مجله طلوع، شماره 6، ص 42و43 .

10. شرح و فضائل صلوات، احمد بن محمد الحسینی اردکانی، ص 21-20. به نقل از الغدیر، ج 2.

11. همان.

12. غیبت شیخ طوسی، فصل چهارم، ص 515.

13. مستدرک وسائل الشیعه، ج 6، ص 94و 98.

14. مستدرک وسائل الشیعه، ج 5، ص 97.

15. جمال الاسبوع، ص 479 .

16. بحار، ج 86، ص 289.